Hiền tài là nguyên khí của quốc gia

ĐBP - trên tấm bia Tiến sĩ thứ nhất dựng tại quốc tử giám Quốc Tử Giám lưu lại lịch sử khoa thi năm 1442 có đánh dấu những loại chữ:”...Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì ráng nước khỏe khoắn mà hưng thịnh, nguyên khí suy thì nuốm nước yếu nhưng thấp hèn. Chính vì như vậy các bậc đế vương vãi thánh minh không chẳng lẽ không coi việc giáo dục nhân tài, kén lựa chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí đất nước làm công việc cần thiết...”. Tín đồ soạn ra rất nhiều câu danh tiếng đó là tiến sĩ triều Lê, Thân Nhân Trung.
*

Bia tiến sĩ khắc ghi những lời soạn danh tiếng của Thân Nhân Trung.Thân Nhân Trung (1419 - 1499), người xã yên ổn Ninh, thị xã Yên Dũng, nay là thôn yên Ninh, thôn Ninh Sơn, thị xã Việt im (tỉnh Bắc Giang). Ông làm quan đến chức Lại bộ Thượng thư, Chưởng Hàn lâm viện kiêm Ðông những đại học sĩ, nhập nội phụ chính, Tế tửu Quốc Tử giám; được vua Lê Thánh Tông vời vào hoàng cung dạy học cho các hoàng tử, nhà thơ kĩ năng trong hội Tao Ðàn Nhị thập chén bát tú và được vua Lê Thánh Tông phong là Phó Ðô Nguyên suý. Thân Nhân Trung đỗ đại khoa vào thời điểm năm 1469, lúc ông sẽ trên 50 tuổi, là khá muộn so với tương đối nhiều người khác, ông đã nên mất gần 40 năm mới dành được học vị sau cuối của khoa cử phong kiến.

Thân Nhân Trung được triều đình tin cần sử dụng trong việc tuyển chọn tác dụng và huấn luyện và giảng dạy nhân tài thuộc các quá trình quan trọng không giống trong triều. Các kỳ thi hương, thi hội ông đều sở hữu đóng góp tích cực, việc xem xét bài vở của những thí sinh, vua những giao mang đến Thân Nhân Trung xem xét đọc coi sóc để trình lên. Uy tín và vai trò của Thân Nhân Trung càng được đề cao vào năm 1493, lúc ông được giữ chức Hàn lâm viện quá chỉ, Ðông những đại học sĩ kiêm Tế tửu Quốc Tử Giám.

Khẳng định tầm quan trọng của nhân tài đối với việc thịnh vượng của quốc gia, Thân Nhân Trung luôn nhớ vai trò của triều đình phong con kiến trong vấn đề “chăm lo nuôi dưỡng và giảng dạy nhân tài, bồi đắp thêm nguyên khí” (Dục tài, thủ sĩ bồi thực nguyên khí). Muốn bồi dưỡng nhân tài, theo Thân Nhân Trung, người trên phải biết lo cho dân, lo vấn đề nước, để cho nước mạnh, dân giàu. Ông viết: “Trị nước càng thịnh vượng lòng càng nên thận trọng, càng bắt buộc lo đến dân, cần cù chính sự hằng ngày nơm nớp lo lắng” là ý muốn người sống ngôi cao phải luôn ghi nhớ. Trong lời bình “Ðạo làm cho vua” của Lê Thánh Tông trong kích thước hội Tao Ðàn do chính Lê Thánh Tông có tác dụng Ðô Nguyên suý cùng Thân Nhân Trung làm cho Phó Ðô Nguyên suý, ông đã nói rõ điều tâm đắc của mình: “Nay đức hoàng thượng lại đem mùa màng tươi xuất sắc làm điềm lành, điều đó khác hẳn hạng khoe kỳ lạ vô ích… gồm ý giữ gìn sự cần mẫn cẩn trọng mãi không thôi... Ban đầu đặt vấn đề như thế thì đó là 1 trong những vị vua khiêm tốn”.

Tư tưởng xuyên suốt con người thân trong gia đình Nhân Trung, của cả trong văn chương cho dù làm trong lúc vua tôi ngâm vịnh, gồm tính thù tạc, người đọc vẫn thấy ở ông một tấm lòng yêu nước yêu quý dân sâu xa, một ý thức trọng trách cao với dân, với nước, một đòi hỏi cao về đạo đức so với mọi người, ngay cả với bậc đế vương.

Thân Nhân Trung không những là một vị quan lại đại triều có uy tín về đức độ và năng lực mà ông còn là nhà giáo dục và đào tạo mẫu mực của thời đại. Ông là tấm gương sáng sủa về niềm tin hiếu học nhằm gia đình, con cháu và quê hương noi theo. Hai tín đồ con của ông: Thân Nhân Tín - con trai cả, Thân Nhân Vũ - con trai thứ và cháu nội - Thân Cảnh Vân đều sở hữu ý chí học tập và đỗ đại khoa trong các kỳ thi của triều Lê. Ca ngợi về sự thành công của gia đình ông, Vua Lê Thánh Tông vẫn viết như sau: “Thập Trịnh đệ huynh quí hiển. Nhị phụ thân tử mộc ân vinh”( Mười bạn bè nhà họ Trịnh nối nhau quí hiển. Hai phụ vương con họ Thân rửa mặt gội ân vinh).

Câu nói “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” của Thân Nhân Trung ko chỉ dừng lại trong buôn bản hội thời Lê mà câu nói ấy đối với chúng ta vẫn còn nguyên giá trị, khi giáo dục đang trở nên quốc sách mặt hàng đầu, khi văn hoá, công nghệ và đội hình trí thức đang dữ một vai trò rất là quan trọng vào sự nghiệp loài kiến quốc non sông hôm nay.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *